2024 წლის მაისში ტაიფუნმა „იაგი“ მიანმარის სანაპირო ზოლი დაახოცა და მთელი ქვეყნის მასშტაბით, სანაპირო და ცენტრალურ რეგიონებში გავრცელდა კატასტროფალური სიტყვები. ქარის სიჩქარე 140 კმ/სთ-ზე მეტი იყო, რამაც დაახლოებით 850 ათასი ადამიანი სახლებიდან გაასვენა, ხოლო დაახლოებით 120 ათასი ჰექტარი სოფლის მეურნეობის მიწა წყალქვეშ იქნა. ორ ათასზე მეტი სახლი სრულიად დაინგრა, ხოლო მთავარი გზების დაზიანების გამო ძალიან რთული გახდა გადარჩენილთა ადგილზე მიღწევა. თანამედროვე საუთაშო გამოკვლევების მიხედვით, რახაინის შტატის თითქმის 40%-ში მიმდინარეობდა წყალდიდობა თითქმის 19 დღის განმავლობაში, რაც ამ რეგიონში ათი წლის განმავლობაში ჩვეულებრივ დაგროვილი მაჩვენებლის დაახლოებით ორმაგია. ეს სრულიად ასახავს იმას, თუ რამდენად მკაცრი და გრძელვადიანი იყო ამ სიტყვების გავლენა.
Რასაც ახლა ვხედავთ, არის იმის გაფუჭება, თუ როგორ უმკლავდებით ჩрезვითარებებს, როდესაც ისინი მკვეთრად წარმოიშვება. მასპინძლობის მდგომარეობაც საშინელია – უმეტესობას ვერ შეუძლია უსაფრთხოდ სადმე დაძინება, რადგან საავარიო მასპინძლოები მხოლოდ მესამედ მოთხოვნილების დაკმაყოფილებას უზრუნველყოფს. იმ ადამიანთათვის, რომლებიც სახლებიდან არიან გადაადგილებულნი, თითქმის რვა თამაშიდან ოთხი სახლი იძლევა წყალს სულ არ გაწმენდილი წყაროებიდან, რაც ბუნებრივი გზით უფრო ხშირად ავად ხდის მათ. და არ დამიწყოთ ჯანდაცვის წვდომაზე საუბარი. იმ ადგილებში, სადაც მდგომარეობა ყველაზე უარესია, ერთი ექიმი ცდილობს 8000 ადამიანის მოვლა-პატრონობა შეასრულოს. ეს მათემატიკა უბრალოდ არ მუშაობს, როდესაც ვინმე მძიმით იღუპება ან განვითარდება გართულებები ამ ყველაფრის გამო.
Გზების დაბლოკვამ დააყოვნა საკვების მიწოდება, საჭირო მარაგის 63% კვლავ გაუნაწილებელია. 210 სკოლის განადგურებამ 480,000 ბავშვის განათლება შეაფერხა, რაც ხაზს უსვამს აღდგენის საჭიროებას არა მხოლოდ მომენტალური დახმარების, არამედ გრძელვადიანი აღდგენის გაფართოების მიზნით.
Eitai-მა მიუწოდა დაახლოებით 6 მილიონი კიატი (2,800 დოლარი) მიანმარში ჭაობის შედეგად გამოწვეული სახსრების შესამსუბუქებლად ამ წელს. ეს შემოწირულობა შეესაბამება იმას, რაც 2024 წელს გლობალურმა ჰუმანიტარულმა გადახილვამ მოითხოვა. კომპანია ფულს ატარებს არსებული საგანგებო სიტუაციების რეაგირების ქსელების მეშვეობით, რათა სწრაფად დაიწყოს მოძრაობა. საშუალებები გამოიყენება ადამიანების საფრთხის ზონებიდან გადაყვანისთვის, დროებითი მასპინძლობის დამყარებისთვის და სუფთა წყლის ხელმისაწვდომობის უზრუნველყოფისთის. ასეთი ღონისძიებები განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია მიმდინარე სახიფათო პირველი სამი დღის განმავლობაში, როდესაც ცხოვრებები ყვება ყველაზე მეტ საფრთხეში.
Შემოწირულობა სტრატეგიულად არის განკარგული ყველაზე მკვეთრი საჭიროებების დასაკმაყოფილებლად:
Ეს მიმართული მიდგომა პრიორიტეტს ანიჭებს იმ საზოგად ერთობებს, რომლებსაც შეზღუდული წვდომა აქვთ სახელმწიფოს მიერ მართულ დახმარებასთან, რაც ამაღლებს ეფექტიანობას იმ ადგილებში, სადაც ყველაზე მეტად არის საჭირო.
Eitai-ს თანხებმა დაეხმარა 12 მობილური წყლის ფილტრის დაყენებაში აიეიარვადის დელტის რეგიონში არსებულ სოფლებში, რითაც დაახლოებით 8,000 ადამიანს მიეცა სუფთა სასმელი წყალი. უხვის დაწყებამდე უმეტესობა თითქმის არ ჟონდა უსაფრთხო წყაროებთან. ახლა, ამ ფილტრების დაყენების შემდეგ, საზოგადოებები აღნიშნავენ, რომ მათ სამჯერ მეტი სუფთა წყალი აქვთ, ვიდრე მოვლენამდე ჰქონდათ. ადგილზე მყოფმა ჯანდაცვის თანამშრომლებმა შეამჩნიეს რაღაც გასაოცარი მოვლენაც - მხოლოდ ორ კვირაში შვილებში დიარეის შემთხვევები თითქმის სამ მესამედით შემცირდა. ამ მოვლენის სიჩქარე აჩვენებს, თუ რა დიდი გავლენა შეუძლია მიმართულ დახმარებას, როდესაც მას სწრაფად აწვდიან კატასტროფის შემდეგ.
Მიანმარის საგანგებო სიტუაციებთან მიმღები სისტემა სტრუქტურული შეზღუდვების წინაშე დგას, რაც ხელს უშლის ეფექტურ რეაგირებას ყავის შემთხვევაში. 2023 წლის შეფასებამ სამი ძირეული გამოწვევა გამოავლინა:
|
Გამოწვევის ტიპი |
Ძირეული პრობლემები |
Გავლენა |
|
Სააგენტოთაშორისო კოორდინაცია |
Გაერთიანებული მართვის სტრუქტურების არარსებობა |
Რესურსების გატანა გადადებულია საგანგებო სიტუაციების დროს |
|
Დაფინანსების განაწილება |
Მხოლოდ 12%-მდე ბიუჯეტი ეთმობა მომზადებას |
Პრევენციული სტრატეგიების ნაცვლად რეაქტიული მიდგომები |
|
Მონაცემებთან წვდომა |
Იზოლირებული ანგარიშების სისტემები |
Არასწორი რეალურ-დროში წყალდიდობის რუკები |
Ეს სისტემური სისუსტეები ხელს უშლის ეფექტურ ინტერნაციონალურ შეტანილობების გამოყენებას, მათ შორის Eitai-ს მსგავსი შემოწირულობების.
Ტაიფუნის იაგის შემდეგ მიანმარის მთავრობა თანამშრომლობდა 14 სხვადასხვა არასამთავრობო ორგანიზაციასთან და სამ გაეროს ჯგუფთან, რათა დაზარალებულთა დასახლების მიწოდებისთვის მოეპოვებინა საცხოვრებლები. თუმცა, 2024 წელს გამოქვეყნებული კვლევის მიხედვით, რომელიც აღწერს ბუნებრივი კатаსტროფების მართვას, ამ ერთობლივი სამუშაოების დაახლოებით ორი მესამედს არ ჰქონდა შესაბამისი კომუნიკაციის სისტემები, რამაც გამოიწვია მუშაობის დიდი ნაწილის დაკარგვა, რაც განსაკუთრებით ხილული იყო რახაინის შტატში. თუმცა, როდესაც ადგილობრივი ორგანიზაციები ჩართული იყო, მნიშვნელოვნად შეიცვალა მდგომარეობა. იმ ადამიანებმა, რომლებიც ისაუბრებდნენ იმავე ენებზე და განიცდიდნენ კულტურას, ბევრად უკეთესად მიაღწიეს შესაბამის საზოგადოებებს. კვლევამ აჩვენა, რომ ამის გამო დახმარების მიმართულებაში დაფიქსირდა თითქმის 30%-იანი განსხვავება. ეს ნათლად აჩვენებს, თუ რატომ არის იმდენად მნიშვნელოვანი ადგილობრივი საზოგადოების წევრების ჩართვა ბუნებრივი კატასტროფის შედეგების აღმოფხვრის დროს.
Ეფექტურობას აზიანებს სამი მუდმივი ბარიერი:
Ამ პრობლემების გადაჭრა აუცილებელია მონაწილეთა შეტანის ოპტიმიზაციისთვის და სიცოცხლის შესანარჩუნებელი ღონისძიებების აჩქარებისთვის.
Მიანმარმა 2024 წლის მონსუნის სეზონში, როდესაც ტაიფუნმა იაგი მძიმედ დაახვევა რეგიონს, ბოლო დროის ერთ-ერთი ყველაზე მკაცრი ჭუჭყი გადაიტანა. საერთაშორისო დახმარების ორგანიზაციებმა არ დაელოდნენ და სწრაფად ჩაერთვნენ საქმიანობაში. დაახლოებით ორმოცი ქვეყანას და სხვადასხვა საერთაშორისო ორგანოებს სწრაფად დაპირდნენ ფინანსური და სპეციალისტური დახმარება. გაერთიანებულმა ერებმაც კი ჩართო საქმიანობა, რაც სამხრეთ-აღმოსავლეთ აზიას გარდაქმნიდა საგანგებო დახმარების უმაღლესი პრიორიტეტის ზონად. მსოფლიო მასშტაბით საგანგებო სიტუაციებისთვის გამოყოფილი თანხების დაახლოებით 43 პროცენტი სწორედ ჭუჭყის მიერ დაზარალებულ მხარეებს მიემართა. ამას თან მსოფლიო საკვების პროგრამამ დაახლოებით 112 მობილური სამედიცინო ერთეული განათავსა დაზარალებულ ზონებში და დაახლოებით 18 ათასი მეტრული ტონა განსაკუთრებით გამდიდრებული რისი გადაუგზავნა მშიერ სამოხლეებს. მათი რეგიონალური მიწოდების ჯაჭვი გადამწყვეტი აღმოჩნდა დახმარების მიწოდებაში წყლის მომატებით იზოლირებულ შორეულ სოფლებში.
2024 წელს ქვეყნებმა დაურიგეს დაახლოებით 127 მილიონი დოლარი უცხოური დახმარების სახით, თუმცა ფულის გადარიცხვის სიჩქარეში და მისი ფორმის მიმართ დიდი განსხვავებები არსებობდა. იაპონიამ მხოლოდ გრანტების სახით 42 მილიონზე მეტი დოლარი გადაურიგა, რაც იმ წლის მთლიანი დახმარების თითქმის მესამედს შეადგენს. მეორეს მხრივ, ინდოეთმა პირდაპირი ხელშეკრულებების საშუალებით 8 000 საგანგებო საცხოვრებლის კიტი გაავრცელა. კომპანიებიც აქტიურად ჩაერთვნენ მაშინ, როდესაც ადგილობრივ თემებს ჭირდებოდათ დახმარება, რომელიც უფრო დიდი დახმარების პროგრამების მიერ არ იყო მოхватული. მაგალითად, Eitai-მ 6 მილიონი კიატი შეუწირა იმ ტერიტორიებს, სადაც სტანდარტული საგანგებო დახმარება არ მიაღწია ყველას. თუმცა, მსოფლიო საკვების პროგრამის წინა წლის დასკვნის თანახმად, სამხრეთ-აღმოსავლეთ აზიაში მძიმე პრობლემები წამოიჭრა წყალდიდობის დროს, რადგან თითო დოლარზე მხოლოდ 81 ცენტი მოხვდა ადგილზე. ეს სიცარიელე ასახავს, თუ რატომ არის ჰუმანიტარული კრიზისების მიმართ ყურადღების შენარჩუნება მსოფლიოს სხვადასხვა ნაწილში იმდენად რთული.
Მეზობელ ქვეყნებს შორის თანამშრომლობა სულ უფრო მნიშვნელოვანია კატასტროფების წინააღმდეგ მდგრადობის შესაქმნელად. აზიანის ჰუმანიტარული დახმარების ცენტრმა, 2024 წელს, 15%-ით მეტი რესურსი მოიპოვა, ვიდრე წინა წლებში. ეს აჩვენებს, რომ ხალხი უფრო მეტად ენდობა ადგილობრივ დახმარების ჯგუფებს ამ დღეებში. როდესაც ყველაფერი სწრაფად ხდება, დახმარება 30 ან 45 დღეში უფრო სწრაფად მოდის ვიდრე ადრე. ეს ყველაფერზე მეტყველებს. ჩვენ ვხედავთ კიდევ ერთ დიდ ცვლილებასაც. მთავრობები უფრო მეტად ამახვილებენ ყურადღებას კლიმატის ცვლილებებთან ადაპტაციაზე, ვიდრე მხოლოდ კატასტროფების შემდეგ რეაგირებაზე. მაგალითად, წყალდიდობისგან დაცული ინფრასტრუქტურა. დაახლოებით 28 მილიონი დოლარი დახარჯეს ამ ტიპის პროექტებში მხოლოდ წელს. ეს ბევრად მეტი ფულია, ვიდრე 2020 წელს, როდესაც მხოლოდ 9 მილიონი დოლარი დაიხარჯა. ეს ინვესტიციები მიუთითებს რაღაც სერიოზულ მოვლენებზე იმ რეგიონებში, რომლებიც მუდმივად არიან ბუნებრივი კატასტროფების რისკის ქვეშ.
Ტაიფუნმა იაგი მიაყენა მკვეთრი ზიანი მიანმარში, დაასახლებელი გადაადგილა დაახლოებით 850,000 ადამიანი, დაახლოებით 120,000 ჰექტარი სოფლის მეურნეობის მიწა შეიწყლა და რახაინის შტატის თითქმის 40%-ი 19 დღის განმავლობაში ჩაიყვანეს.
Ეიტაიმ შეუწყო ხელი 6 მილიონი კიატის შემოწირვით რისკზე და დახმარებით საკვების უსაფრთხოების, მედიკამენტური მხარდაჭერის და საცხოვრებლის გაძლიერების მიზნით, რათა დაეხმარა იმ საზოგადოებებს, რომლებსაც შეზღუდული წვდომა აქვთ სახელმწიფოს მიერ ხელმძღვანელი დახმარების მიღებას.
Მიანმარი აწყდება გამოწვევებს, როგორიცაა სააგენტოთაშორისი კოორდინაციის არარსებობა, არასაკმარისი დაფინანსება მომზადებისთვის და ცუდი მონაცემების ხელმისაწვდომობა, რაც ბარიერს წარმოადგენს ეფექტური სამიმღებარო რეაგირებისთვის.

Ვიმედოვნებთ, რომ ჩვენი ერთობლივი ძალისხმევით, მიანმარის სტიქიით დაზარალებულ რაიონებში მცხოვრებ ადამიანებს შეუძლიათ დაძლიონ კატასტროფა და აღადგინონ თავიანთი სახლები.